Φρίντριχ Ένγκελς Friedrich Engels | |
|---|---|
 Ο σύντροφος Ένγκελς το 1879 | |
| Γέννηση | 28 Νοέμβρη
1820 Μπάρμεν, Πρωσία |
| Θάνατος | 5 Αυγούστου 1895 (74 ετών) Λονδίνο, Αγγλία, Ηνωμένο Βασίλειο |
| Εθνικότητα | Γερμανική |
| Σημαντικό έργο | Μαρξισμός |
| Πεδίο σπουδών | Φιλοσοφία, επιστήμη, πολιτική οικονομία, ιστορία |
Ο Φρίντριχ Ένγκελς (28 Νοέμβρη 1820 – 5 Αυγούστου 1895), ήταν γερμανός φιλόσοφος, ιστορικός, πολιτικός επιστήμων και επαναστατικός σοσιαλιστής. Μαζί με το φίλο του και επί πολλά χρόνια συνεργάτη του Καρλ Μαρξ, ανέπτυξε την υλιστική επιστημονική προσέγγιση της ιστορίας και της οικονομίας, η οποία έμεινε αργότερα γνωστή ως Μαρξισμός.
Ο Ένγκελς ήταν ο πιο στενός φίλος και σύντροφος του Μαρξ, συνδημιουργός του διαλεκτικού υλισμού και του επιστημονικού σοσιαλισμού και συνσυγγραφέας του Μαρξ στο Κομμουνιστικό μανοφέστο· ένας από τους ιδρυτές της Κομμουνιστικής Λίγκας και της Διεθνούς Ένωσης Εργατών, ή αλλιώς Πρώτης Διεθνούς.
Πρώιμα χρόνια[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο Μπάρμεν[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ένγκελς γεννήθηκε στις 28 Νοέμβρη του 1820 στην πόλη του Μπάρμεν του Βασιλείου της Πρωσίας, μια κωμόπολη με λιγότερους από 40 χιλιάδες κατοίκους στην περιοχή της Ρηνανίας. Από τα εννέα συνολικά παιδιά (ο Ένγκελς είχε τέσσερα αδέλφια και τέσσερις αδελφές) ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία γιος της Ελίζαμπετ φον Χάαρ και του Φρίντριχ Ένγκελς του πρεσβύτερου, κεφαλαιοκράτη και ιδιοκτήτη μιας αλυσίδας βαμβακουργείων. Ως εκ τούτου, είχε ορισμένα προνόμια στην παιδική του ηλικία. Οι γονείς του τον μεγάλωσαν σε ένα υποστηρικτικό και στοργικό, αλλά ταυτόχρονα συντηρητικοί και πιστά προτεσταντικό περιβάλλον. Η μόνη αξία που περιήλθε στον Ένγκελς από τους γονείς του ήταν αυτή της φιλανθρωπίας· ήταν ο μόνος από τα αδέρφια που δεν μπήκε εθελούσια στην οικογενειακή επιχείρηση και δεν υιοθέτησε την ίδια στενή συντηρητική κοσμοαντίληψη.[1]
Το 1828 ο Ένγκελς εγγράφτηκε σε δημοτικό σχολείο στο Μπάρμεν, στο οποίο και φοίτησε μέχρι την ηλικία των 14 ετών. Το σχολείο του ήταν θρησκευτικό, και ο πατέρας του ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου. Το 1834 εγγράφηκε στο ευαγγελικό Γυμνάσιο (σχολείο μέσης εκπαίδευσης) στη γειτονική κωμόπολη του Έλμπερφελντ, όπου θα προετοιμαζόταν για τον μελλοντικό του ρόλο ως συνεχιστή της οικογενειακής επιχείρισης. Το σχολείο αυτό ήταν από τα καλύτερα στην Πρωσία και, για το διάστημα που φοιτούσε εκεί ο Ένγκελς, του παραχωρήθηκε στέγαση από τον προσωρινό διευθυντή του σχολείου Χάντσκε. Στο σχολείο ο Ένγκελς άρχισε να αποκλίνει σταδιακά από την πατρική του ιδεολογία, καθώς είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις επιστήμες και τα έργα των φιλοσόφων, ενώ ήταν καλός και στις γλώσσες.[2]
Σκοπός του Ένγκελς ήταν να πάρει απολυτήριο από τη μέση εκπαίδευση (Abitur) και να συνεχίσει στο πανεπιστήμιο σπουδάζοντας πολιτική οικονομία ή κάτι παρεμφερές, αλλά -προς δική του απογοήτευση- μόλις εννιά μήνες πριν τις τελικές εξετάσεις ο πατέρας του αποφάσισε να διακόψει τις σπουδές του ώστε να αρχίσει την εκπαίδευση για τη δουλειά. Το Σεπτέμβρη του 1837 ο Ένγκελς γίνεται κατώτερο στέλεχος στην επιχείρηση του πατέρα του όπου γίνεται η «σκιά» του και τον συνοδεύει με χαρά στα επιχειρηματικά του ταξίδια στο Λονδίνο, στο Άμεστερνταμ και στο Ρότερνταμ. Ο Ένγκελς ο πρεσβύτερος είχε μεγαλειώδη σχέδια για την οικογενειακή επιχείρηση των Έρμεν & Ένγκελς και ήθελε να αναδείξει τον Ένγκελς το νεότερο ως ηγέτη και να τον βάλει να μάθει όχι μόνο γενικές επιχειρηματικές δεξιότητες, αλλά επίσης ευρωπαϊκές μεθόδους κλωστοϋφαντουργίας και μάρκετινγκ. Η έλλειψη ενδιαφέροντος για την επιχειρηματικότητα από πλευράς του Ένγκελς ήταν ένα προσωπικό συναίσθημα που ο πατέρας του επέλεξε να αγνοήσει, και έτσι ο Ένγκελς αναγκάζονταν να του κρύβει τον ενθουσιασμό του για την ποίηση και το ενδιαφέρον του για τα έργα του Φέρντιναντ Φράιλιγκρατ.[3]
Στο Μπρέμεν[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον Ιούλη του 1838 ο Ένγκελς στέλνεται στο Μπρέμεν της Βόρειας Γερμανίας για να ολοκληρώσει τη μαθητεία του σε έναν εμπορικό οίκο ιδιοκτησίας του πρόξενου Χάινριχ Λόιπολντ. Ο Ένγκελς βρίσκει μεγάλο μέρος της δουλιάς βαρετό και διασκεδάζει τον εαυτό του στέλνοντας χιουμοριστικά γράμματα στους φίλους και τα αδέλφια του και ακολουθώντας τα φιλολογικά του ενδιαφέροντα. Στο Μπρέμεν ο Ένγκελς εκτίθεται στην φτώχεια της πόλης και οι απόψεις του συνεχίζουν να αναπτύσσονται σιγά-σιγά, ξεπροβάλλοντας ισχυρά ρεπουμπλικανικά αισθήματα, μίσος για τη μοναρχία και πάθος για ρήξη με τη θρησκευτική του ανατροφή. Το 1839 δημοσιεύει το πρώτο του δημοσιογραφικό έργο στο Telegraph für Deutschland χρησιμοποιώντας ψευδώνυμο, όπου αποτιμά κριτικά ένα έργο του Γερμανού φιλοσόφου Καρλ Γκούτζκοφ, κάτι που του επέτρεψε να συνεχίσει να αρθρογραφεί για το συγκεκριμένο έντυπο.[4]
Ο Ένγκελς γνώριζε ήδη έντονα την ύπαρξη κοινωνικών σχέσεων και θα έγραφε ένα άρθρο για την αβέβαιη κοινωνική θέση της γερμανικής αγροτιάς στο έντυπο Morgenblatt für gebildete Leser. Το 1839 ο Ένγκελς ήδη ζητούσε επαναστατική δράση και την λαϊκή συμμετοχή στην κρατική εξουσία, όπως επίσης την κατάργηση της λογοκρισίας, ειδικά προνόμια για την αριστοκρατία και πλήρη δικαιώματα για τους Εβραίους. Στην ηλικία των 20, ο Ένγκελς συμμετείχε ενεργά σε πολιτιστικές αναζητήσεις και αθλήματα, σπούδαζε μουσική με ιδιαίτερο πάθος για τον Μπετόβεν, όπως επίσης και μια πληθώρα από ξένες γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα ολλανδικά, τα ιταλικά, τα ισπανικά, τα πορτογαλικά[5] και τα ρωσικά.[6]
Όσο πλησίαζε η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, και ενώ η επιρροή του πατέρα του τού επέτρεπε να αποφύγει την υπηρεσία στο στρατό, ο Ένγκελς ήταν ανυποχώρητος για το γεγονός ότι θα υπηρετούσε όπως όλοι οι άλλοι και παρουσιάστηλε με ακρίβεια στο γραφείο στρατολογίας του Μπάρμεν, όπου τον τοποθέτησαν στο πυροβολικό. Ενώ περίμενε να στρατολογηθεί, ο Ένγκελς συνέχισε να συνοδεύει τον πατέρα του σε επιχειρηματικά ταξίδια στο εξωτερικό ενώ παράλληλα δούλευε για τη μαθητεία του. Ο Ένγκελς είχε άφθονο χρόνο για να γράψει και να διαβάσει και εκδίδει το πρώτο του βιβλίο: Η ζωή, ο χαρακτήρας και η φιλοσοφία του Οράτιου — ένας διάλογος. Στα τέλη του Μάρτη του 1841 ο Ένγκελς ολοκλήρωσε τη μαθητεία του και εγκατέλειψε το Μπρέμεν, αφού νίκησε σε δυο μονομαχίες μέσα σε 4 βδομάδες.[7]
Στρατιωτική θητεία[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Προς τα τέλη του Σεπτέμβρη του 1841 ο Ένγκελς ταξίδεψε στο Βερολίνο για να παρουσιαστεί για την στρατιωτική του θητεία την πρώτη του Οχτώβρη. Εγκαταστάθηκε στους στρατώνες του Kupfergraben, σε μικρή απόσταση από το Πανεπιστήμιο Φρίντριχ Βίλχελμ του Βερολίνου (σημερινό Πανεπιστήμιο Χάμπολντ) όπου ο Ένγκελς θα ξόδευε μεγάλο μέρος του χρόνου του. Ο Ένγκελς αντιπαθούσε το Βερολίνο και παρόλο που στην αρχή αντιστεκόταν στα συναισθήματά του, στη συνέχεια εγκαταστάθηκε σε ιδιωτικό κατάλυμα με τα χρήματα του πατέρα του και εκμεταλλεύτηκε τις άδειες για να μπορέσει να συνεχίσει τις σπουδές του. Σύντομα, ο Ένγκελς βαρέθηκε τόσο πολύ το συνεχόμενο περπάτημα στη Schossplatz (η οποία, ειρωνικά, πήρε το όνομα ‘Marx-Engels Platz’ επί της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας) που απέκτησε ένα σκύλο σπανιέλ ονόματι Namenloser (Ανώνυμος) στον οποίο έμαθε να γρυλίζει όποτε ο ίδιος έλεγε «να ένας αριστοκράτης!».[8]
Παρά την ατιπάθειά του για τη στρατιωτική ζωή, την αποδέχτηκε με επιμέλεια και την αξιοποίησε ως μια ευκαιρία να αποκτήσει σημαντικές στρατιωτικές γνώσεις που χρησιμοποίησε σε μεγάλο βαθμό αργότερα στη ζωή του. Ωστόσο, έμαθε πολλά περισσότερα από το πανεπιστήμιο, παρακολουθώντας διαλέξεις όποτε μπορούσε να βρει ευκαιρία παρόλο που δεν ήταν εγγεγραμμένος ως φοιτητής και ζητώντας σημειώσεις από άλλους φοιτητές για μαθήματα που δεν είχε τη δυνατότητα να παρακολουθήσει. Ο Ένγκελς ήταν ιδιαίτερα ενθουσιασμένος για τις ιδέες του Χέγκελ, για τις θεωρίες του πάνω στη διαλεκτική, αλλά ο Ένγκελς ανήκε στην κατηγορία των νέων χεγκελιανών που απέρριπταν τον ιδεαλισμό του Χέγκελ και την πίστη του στο Θεό, μια θέση εμπνευσμένη από τις αναγνώσεις του υλιστή φιλοσόφου Λούντβιχ Φόιερμπαχ.[9]
Η κατανόηση που είχε ο Ένγκελς για τη φιλοσοφίας ήταν αρκετά προχωρημένη για άτομα της ηλικίας του και τα ανώνυμα φυλλάδιά του που απέρριπταν τις κριτικές του ιδεαλιστή Σέλλινγκ στις απόψεις του Χέγκελ του απέδωσαν πολλούς επαίνους. Οι ριζοσπαστικές του κλίσεις σύντομα ξεπέρασαν αυτές των νέων χεγκελιανών και άρχισε να αρθρογραφεί για το έντυπο Rheinische Zeitung, το οποίο υιοθετούσε θέσεις ολοένα και πιο κοντά στο σοσιαλισμό. Τον Οχτώβρη του 1842 ο Ένγκελς ολοκλήρωσε την στρατιωτική του θητεία και επέστρεψε στο Μπάρμεν, αφού πρώτα επισκέφθηκε την πόλη της Κολωνίας, η οποία ήταν καθ' οδόν, στην οποία στεγάζονταν τα γραφεία της Rheinische Zeitung. Εκεί ο Ένγκελς γνώρισε τους Ρέιβ, Χες και Ρούτενμπεργκ, εκδότες του εντύπου. Ο Χες ειδικά είχε μείνει εντυπωσιασμένος από τον Ένγκελς και χάρη στη δική του επιρροή ο Ένγκελς εναγκαλίζεται τον κομμουνισμό. Πίσω στο Μπάρμεν ο πατέρας του Ένγκελς είχε ακούσει για το ριζοσπαστισμό του γιού του και είχε αποφασίσει να τον στείλει στο Μάντσεστερ της Αγγλίας για να συνεχίσει την επιχειρηματική του εκπαίδευση. Ο Ένγκελς αναχώρησε για το Μάντσεστερ το Νοέμβρη του 1842, αλλά σταμάτησε καθ' οδόν στην Κολωνία για να προσφερθεί να γίνει ανταποκριτής του εντύπου στην Αγγλία. Εκεί ο Ένγκελς γνωρίζει για πρώτη φορά το Μαρξ· η συνάντηση ήταν ψυχρή και ο Μαρξ έμεινε ανεντυπωσίαστος από τον Ένγκελς, τον οποίο είχε θεωρήσει ότι ήταν ακόμη νεοχεγκελιανός.[10]
Ο νεαρός σοσιαλιστής[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο Μάντσεστερ[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ένγκελς έφτασε στο Μάντσεστερ το Δεκέμβρη του 1842 στο απόγειο του κινήματος του χαρτισμού. Παρατηρώντας την κατάσταση του προλεταριάτου, ο Ένγκελς συμπέρανε ότι οι προκαταλήψεις του για την Αγγλία ήταν λαθεμένες, με αποτέλεσμα να έρθουν οι απόψεις του ακόμα πιο κοντά στον αντικαπιταλισμό. Ως γενικός βοηθός που μάθαινε για το βιομηχανικό και οικονομικό σύστημα της Αγγλίας, ο Ένγκελς είχε την ευκαιρία να αλληλεπιδρά με το προλεταριάτο περισσότερο από ποτέ, κι ο ίδιος ενθουσιαζόταν να μαθαίνει για αυτό αλλά και για την ταξική πάλη· ανυπομονούσε να ξεσπάσει η επανάσταση όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Ο Ένγκελς έπρεπε να ξεπεράσει τη νεανική του άγνοια πάνω σε πολλά θέματα και για να το επιτύχει αυτό ρίχτηκε στη μελέτη, εμπνευσμένος από ποιητές όπως ο Σέλλεϋ ενώ προσπαθούσε να αγνοήσει τη δουλειά του όσο το δυνατόν περισσότερο.[11]
Οι πρώτες προσωπικές επαφές του Ένγκελς με το χαρτιστικό κίνημα ήταν μέσα από τον Τζωρτζ Χάρνεϊ και τον Τζέημς Λητς το 1843, οι οποίοι τον δίδαξαν πολλά σχετικά με την Αγγλία και την ταξική της πάλη, κι αυτός με τη σειρά του τους δίδαξε τον ηπειρωτικό σοσιαλισμό. Η αλληλεπίδραση του Ένγκελς με το κίνημα του χαρτισμού επηρέασε πολλούς ανθρώπους του αριστερού χώρου αλλά και ορισμένους ακολούθους του Ρόμπερτ Όουεν και τους βοήθησε να δουν το ευρύτερο σοσιαλιστικό κίνημα εκτός Βρετανίας συγγράφοντας άρθρα στην εφημερίδα New Moral World αλλά και στη Northern Star. Ο Ένγκελς ήταν απογοητευμένος από το γεγονός ότι τόσο πολλά από τα επονομαζόμενα ως σοσιαλιστικά κινήματα παρακωλύονταν από τον ιδεαλισμό και τη θρησκευτικότητα, αν και ο ίδιος κατάφερε να μάθει από τις ιδέες του Όουεν και του Προυντόν παρά τον ιδεαλισμό τους.[12]
Με την πάροδο του χρόνου, ο Ένγκελς, ζώντας ακόμη στο Μάντσεστερ, μετατοπίστηκε προς την άποψη ότι η λύση είναι ο επιστημονικός κομμουνισμός, και επέκτεινε τις γνώσεις του για τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας του προλεταριάτου βασιζόμενος στα έργα των οικονομολόγων Άνταμ Σμιθ, Ντέιβιντ Ρικάρντο, Ζαν-Μπατίστ Σε και πολλά άλλα. Προς απογοήτευση του πατέρα του, ο Ένγκελς έδειχνε ελάχιστο ενδιαφέρον για το πώς να μάθει να βγάζει χρήματα και προτιμούσε να μαθαίνει για τις κοινωνικοπολιτικές πτυχές του εργοστασιακού συστήματος. Για να εκπονήσει τη μελέτη του πάνω στις συνθήκες του προλεταριάτου ο Ένγκελς βασίστηκε στη βοήθεια της Μαίρης Μπερνς, μιας ευφυούς ιρλανδής με την οποία απέκτησε σχέση για το υπόλοιπο της ζωής της αλλά την οποία ποτέ δε νυμφεύτηκε λόγω της αντίθεσης και των δυο στο θεσμό του γάμου.[13]
Το 1843 ο Ένγκελς εκπόνησε την έκθεση Συμβολή στην κριτική της πολιτικής οικονομίας, η οποία αναπαριστά την πρώτη απόπειρα του Ένγκελς να βασίσει τον σοσιαλισμό στη βάση της πολιτικής οικονομίας, αναδεικνύοντας ότι ο ίδιος ήταν ήδη αρκετά εξοικειωμένος με τα οικονομικά ώστε να είναι σε θέση να ασκεί κριτική στο έργο των Σμιθ, Ρικάρντο και Μάλθους. Η έκθεση αυτή, η οποία δημοσιεύτηκε το 1844 στη νέα έκδοση του Μαρξ, το Deutsch-Französische Jahrbücher («Γερμανο-γαλλικές επετηρίδες»), αποτέλεσε την αφορμή για την έναρξη αλληλογραφίας μεταξύ του Μαρξ και του Ένγκελς, η οποία αργότερα θα μετεξελισσόταν σε φιλία. Τον Αύγουστο του 1844, με το πέρας της μαθητείας του, ο Ένγκελς έφυγε από τη Βρετανία, έχοντας αποκομίσει μια ευρεία γκάμα ιδεών και έχοντας περισσότερη διαύγεια για το μέλλον. Στο δρόμο του γυρισμού προς το Μπάρμεν αποφάσισε να σταματήσει στο Παρίσι, όπου την περίοδο εκείνη διέμενε ο Μαρξ.[14]
Στο Παρίσι[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις δέκα μέρες που κατάφερε να μείνει στο Παρίσι, ο Ένγκελς ανέπτυξε μια στενή σχέση με το Μαρξ, η οποία αποτέλεσε τη βάση για μια δια βίου συνεργασία και φιλία. Στις ημέρες που πέρασαν διεξάγοντας σοβαρές συζητήσεις ανακάλυψαν ότι συμφωνούσαν πάνω-κάτω σε όλα τα ζητήματα, έχοντας φτάσει στα ίδια συμπεράσματα μέσα από διαφορετικές προσεγγίσεις, κάτι που είναι σε μεγάλη αντίθεση με συζητήσεις που διεξήγαγε ο Ένγκελς με άλλους κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσι (π.χ. Μιχαήλ Μπακούνιν). Η συνάντηση του Ένγκελς και του Μαρξ στο Παρίσι έτυχε να συμπέσει με τη δημοσίευση ενός άρθρου από το Μπρούνο Μπάουερ, ο οποίος μέσα από το άρθρο ασκούσε κριτική στα άρθρα τους που είχαν δημοσιευτεί προηγουμένως στο έντυπο του Μαρξ. Το ζεύγος προέβη άμεσα στη συγγραφή της απάντησής τους και το αποτέλεσμα ήταν η έκθεση Η αγία οικογένεια, το οποίο ασκούσε κριτική στο Μπάουερ και στο χεγκελιανό ιδεαλισμό του.[15]
Αφού βοήθησε να γραφτεί το πρώτο πρόχειρο της απάντησης, ο Ένγκελς αναγκάστηκε να φύγει από το Παρίσι και να γυρίσει στο Μπάρμεν, και με έκπληξη ανακάλυψε ότι ο Μαρξ είχε μετατρέψει το φυλλάδιο σε ολόκληρο βιβλίο όταν παρέλαβε το δικό του αντίγραφο του βιβλίου. Μετά από μια μικρή τριήμερη στάση στην Κολωνία με στόχο να ενημερώσει τα μέλη του κύκλου τους σχετικά με τις νέες εξελίξεις, ο Ένγκελς έφτασε στο σπίτι όπου αναγκάστηκε να συνεχίσει την εργασία στην οικογενειακή επιχείρηση. Από τα μέσα του Νοέμβρη 1844, μεταξύ της δουλειάς, ενός σύντομου έρωτα, επαναστατικές επιδιώξεις και την ανάγνωση των έργων του Στίρνερ μεταξύ άλλων, ο Ένγκελς εργάζονταν πάνω σε ένα χειρόγραφο σύγγραμμα που θα συνόψιζε όλη την έρευνά του, έργο που ολοκλήρωσε στα μέσα του Μάρτη, δημοσιεύοντας το βιβλίο Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία. Μετά την ολοκλήρωση του βιβλίου του, με το σπίτι του να ταλανίζεται από εντάσεις και τη πρωσική κυβέρνηση να κάνει απόπειρες συστηματικής καταστολής της κομμουνιστικής αγκιτάτσιας, ο Ένγκελς αποφάσισε να πάρει όσα χρήματα είχε και να αυτοεξοριστεί και να συναντήσει το Μαρξ στις Βρυξέλλες.[16]
Στις Βρυξέλλες[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατά την άφιξή του στις Βρυξέλλες, ο Ένγκελς εξασφάλισε μια μεταναστευτική άδεια που θα του επέτρεπε να μείνει στο Βέλγιο, σε οίκημα πλησίον του αντίστοιχου του Μαρξ, μέχρι να εγκατασταθεί, το Μάη του 1845, σε ένα σπίτι δίπλα σε αυτό του Μαρξ, κοντά σε πολλούς από τους άλλους συνεργάτες του. Η δουλειά άρχισε αμέσως, με τον Ένγκελς να χρησιμοποιεί τις Βρυξέλλες ως ορμητήριο για τα ταξίδια του στο υπόλοιπο της Ευρώπης για την επαναστατική και θεωρητική του δράση. Το καλοκαίρι του 1845 ταξίδεψαν στο Μάντσεστερ, όπου ο Ένγκελς ανανέωσε τις συνδέσεις του με το εκεί σοσιαλιστικό κίνημα και σύστησε το Μαρξ με αυτό, καθώς επίσης διεξήγαγε συνομιλίες με τους League of the Just και Fraternal Democrats. Στο Μάντσεστερ, ο Ένγκελς επανενώθηκε με τη Μαίρη Μπερνς, η οποία ταξίδεψε μαζί τους πίσω στις Βρυξέλλες. Η Μαίρη έμεινε μαζί τους μέχρι τον Αύγουστο του 1846 και, μετά από μια οικονομικά δύσκολη χρονιά για το ζευγάρι, επέστρεψε στην Αγγλία, ενώ ο Ένγκελς ταξίδεψε στο Παρίσι.[17]
Το έτος αυτό στις Βρυξέλλες οι Ένγκελς και Μαρξ το εκμεταλλεύτηκαν για να συγγράψουν το έργο Η γερμανική ιδεολογία, ένα χειρόγραφο που ασκούσε κριτική στην ιδεαλιστική φιλοσοφία και έθετε τις βάσεις για τον ιστορικό υλισμό. Απέτυχαν, όμως, να δημοσιεύσουν το έργο αυτό εξαιτίας της λογοκρισίας.
Στις αρχές του 1846 συστάθηκε από τους Μαρξ, Ένγκελς και το Φιλίπ Γκιγκό η Kommunistische Korrespondenz-Komitee (Επιτροπή Κομμουνιστικής Αλληλογραφίας), ως μια πρώτη απόπειρα διεθνούς, και αυτός ήταν και ο λόγος της επίσκεψης του Ένγκελς στο Παρίσι τον Αύγουστο του ίδιου έτους. Εκεί ο Ένγκελς, πέρα από την καλοπέραση στην πόλη, πραγματοποίησε μεγάλο όγκο επαναστατικής δράσης, σφυρηλατώντας σχέσεις με τα εργατικά κινήματα των Γάλλων και συναντώντας άλλους επαναστάτες, όπως ο Χάινριχ Χάιν ενώ καταπολεμούσε τις σοσιαλδημοκρατικές παρεκκλίσεις του Καρλ Γκρυν και άλλων τέτοιων αντεπαναστατών.[18]
Στις αρχές του 1847, η οργάνωση League of the Just προτείνει στους Ένγκελς και Μαρξ να γίνουν μέλη και αυτοί αποδέχονται, υπό τον όρο ότι θα έχουν τη δυνατότητα να τη μετατρέψουν σε μια πιο πειθαρχημένη οργάνωση, και έτσι γεννιέται η Κομμουνιστική Λίγκα. Με την απουσία του Μαρξ στο πρώτο και δεύτερο συνέδριο της οργάνωσης, ο Ένγκελς έπρεπε να δώσει σκληρή μάχη απέναντι στους ουτοπικούς σοσιαλιστές για να επιτευχθούν οι στόχοι τους, αλλά τα κατάφερε τελικά και οι προτάσεις τους υιοθετήθηκαν. Είναι σε αυτή την περίοδο που ο Ένγκελς ταξίδεψε πολλές φορές μεταξύ Βρυξελλών και Παρισιού, παρέχοντας βοήθεια και στις δυο τοποθεσίες σε θέματα οργάνωσης και εκτελώντας καθήκοντα γραμματέα στην παρισιανή περιφερειακή επιτροπή. Η χρηματοδότηση προήλθε από τα χρήματα του πατέρα του, ο οποίος είχε αρχίσει να τον βοηθά οικονομικά και πάλι απ' το περασμένο Οχτώβρη, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι τον χρειαζόταν ακόμη.
Στα τέλη του Οχτώβρη 1847 ο Ένγκελς άρχισε να γράφει το έργο Οι αρχές του κομμουνισμού ως ένα προσχέδιο προγράμματος για το δεύτερο συνέδριο της Λίγκας, το οποίο, όταν ολοκληρώθηκε, παρουσιάστηκε και συζητήθηκε με τις παρισιανές κοιτίδες της Λίγκας πρωτού γίνει το πρώτο προσχέδιο για το ίδιο το Κομμουνιστικό μανιφέστο.[19]
Μετέπειτα ζωή[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Μαρξ και Ένγκελς επέστρεψαν στη Γερμανία για να αγωνιστούν στις επαναστάσεις του 1848. Ο Ένγκελς κατέφυγε στο Λονδίνο μέσω Ελβετίας όταν η επανάσταση ηττήθηκε. Μετακόμισε στο Μάντσεστερ, όπου έμεινε μέχρι το 1870. Μετά το θάνατο του Μαρξ το 1883 προετοίμασε και δημοσίευσε το δεύτερο και το τρίτο τόμο του Κεφαλαίου. Σχεδίαζε να δημοσιεύσει και έναν τέταρτο τόμο, αλλά απεβίωσε το 1895, πρωτού προλάβει να τον ολοκληρώσει.[6]
Παραπομπές[επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «A wild seed» (σσ. 14-18). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «A wild seed· Early boyhood» (σσ. 20-22). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «A wild seed· Early boyhood» (σσ. 22-24). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «A wild seed· Flying the nest» (σσ. 25-27). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «A wild seed· Flying the nest» (σσ. 28-30). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ 6,0 6,1 Βλαντίμιρ Λένιν (1895). Frederick Engels. [MIA]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «A wild seed· Flying the nest» (σσ. 31-34). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Soldiering for the King» (σσ. 35-37). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Soldiering for the King» (σσ. 37-43). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Soldiering for the King» (σσ. 42-47). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Love in the satanic mills· The workshop of the world» (σσ. 53-61). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Love in the satanic mills· Workshop of the world» (σσ. 61-68). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Love in the satanic mills· The condition of the working class» (σσ. 69-71). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Love in the satanic mills· The condition of the working class» (σσ. 80-83). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Love in the satanic mills· The condition of the working class» (σσ. 83-85). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Love in the satanic mills· Back in Barmen» (σσ. 85-96). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Exile and the Communist Manifesto» (σσ. 99-103). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Exile and the Communist Manifesto» (σσ. 103-107). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]
- ↑ John Green (2008). Engels: A Revolutionary Life: A Biography of Friedrich Engels. «Exile and the Communist Manifesto· The Manifesto of the Communist Party» (σσ. 108-111). Artery Publications. ISBN 978-0-9558228-0-3 [LG]